Natura 2000 in Nieuwkoop

Gerrits, N.M. & de Groot, T.T.M. Natura 2000 in Nieuwkoop (Analyse van de implementatie van de Vogel- en Habitatrichtlijnen met een analyse van de aanwijzing van de Nieuwkoopse Plassen en De Haeck als Speciale Beschermingszone). INCAconsult, 2006, pp 76.

ISBN 90-78639-01-6
© 2006, Kamer van Koophandel Rijnland

Samenvatting

Habitatrichtlijn
Wanneer lidstaten zich beperken tot een strikte implementatie en de aanwijzing van de gebieden baseren op gedegen wetenschappelijk onderzoek, laten de richtlijnen voldoende ruimte voor toekomstige ontwikkelingen. Het doel is het behoud van de biologische diversiteit te bevorderen zonder hierbij de wetenschappelijke, economische, sociale, culturele en regionale vereisten uit het oog te verliezen. Redelijkheid en proportionaliteit zijn sleutelwoorden van de richtlijn. Het is een fabel dat aanwijzing onder Natura 2000 alles op slot zou zetten.

Implementatie in de Natuurbeschermingswet
Evenals veel andere lidstaten heeft Nederland geen haast gemaakt met de implementatie van de Vogel- en Habitatrichtlijnen die uit resp. 1979 en 1992 dateren. De uiteindelijke implementatie is eerst tot stand gekomen na een inbreuk-procedure door de Europese Commissie. Vanwege tijdsgebrek werden de maatregelen uit de richtlijn ingepast in de reeds bestaande Natuurbeschermingswet (Nbw). Een aantal maatregelen uit de richtlijn zijn in de Nbw opgenomen. Verzuimd is echter het daarbij behorende, veel omvattende, uitvoeringskader te implementeren.

Doelstellingen en criteria
De door de richtlijn voorgeschreven procedures om te komen tot Speciale Beschermings Zones zijn niet zorgvuldig gevolgd, waardoor deze zones niet volgens de juiste selectie- en begrenzingscriteria tot stand zijn gekomen. Hierdoor ontstaat reeds een onjuiste basis voor uitvoering van vervolgstappen, die nog vergroot wordt door het oorspronkelijke karakter van de Nbw met als uitgangspunt een algemeen verbod op activiteiten. Een ander probleem dat zich voordoet is dat niet wordt gewerkt volgens definities van de richtlijn. Begrippen als "significant", "kenmerken van het gebied" en "verstoring" blijken anders te worden geinterpreteerd dan in de richtlijn. Deze afwijkende uitvoering zorgt ervoor dat aan de plicht uit de richtlijn om rekening te houden met sociaal-economische factoren niet zal kunnen worden voldaan.

Maatregelen en uitvoering
Aanzienlijke problemen blijken te worden veroorzaakt door een onjuiste interpretatie van de door de richtlijn gevraagde uitvoeringsmaatregelen (artikel 6). De passende beoordeling, die in ons land veel stof heeft doen opwaaien, is in de richtlijn verplicht voorgeschreven bij projecten met mogelijk significante effecten. De Nbw introduceert daarnaast een "verstoring- en verslechteringstoets" op alle (ook bestaande) activiteiten. Deze niet door de richtlijn voorgeschreven toets wordt gekoppeld aan een omvangrijk vergunningenstelsel. Een dergelijk systeem mist proportionaliteit en zal alle maatschappelijke ontwikkelingen in en om een gebied kunnen frustreren.

Gebiedsaanwijzing
De uitgangspunten bij de aanwijzing van gebieden doen afbreuk aan de doelstellingen van het Natura 2000 netwerk, dat niet is geconcipieerd om natuurreservaten in het leven te roepen waar iedere menselijke activiteit stelselmatig verboden is. Zelfs activiteiten die belangrijk zijn voor het voortbestaan van bepaalde habitattypen en soorten blijken bij de aanwijzing niet te zijn betrokken.

Validiteit van gegevens
Er lijkt geen sprake te zijn van een systematische inventarisatie omtrent het voorkomen van habitattypen en soorten in de gebieden. De openbare beschikbaarheid van gegevens, die voor slecht een klein deel van recente datum blijken te zijn, is beperkt.

Habitattypen
Door de opname van doelstellingen in het gebiedsdocument voor alle habitattypen, ook die welke niet kwalificeren, wordt ten onrechte de suggestie gewekt dat de maatregelen die hieruit voortvloeien het gevolg zijn van verplichtingen uit de richtlijn. Tussen de bij de aanmelding opgegeven informatie en de werkelijke situatie bestaan grote, en in de tijd veranderende verschillen. Herijking van de gegevens en herziening van de aanmelding lijken gewenst.

Soorten
Er worden in de gebiedsdoelstellingen voor soorten - door de richtlijn niet-gevraagde - "streefaantallen" geintroduceerd. De vertaling van de aanmeldingsgegevens naar de doelstellingen in het gebiedsdocument, is getalsmatig disproportioneel. Een verklaring voor de wijze waarop met verschillende al dan niet kwalilficerende soorten wordt omgegaan ontbreekt. Evenals bij de habitattypen het geval is, zijn de doelstellingen van het gebiedsdocument uitgebreider dan de richtlijn voorschrijft.